Το 1986, οι ερευνητές Μπομπ Σέιφαρθ και Ντόροθι Τσένεϊ πήραν βρέφη πιθήκων ρέζους μακάκων  και Ιαπωνικών μακάκων και τα αντάλλαξαν αμέσως μετά τη γέννησή τους. Το κάθε μικρό τοποθετήθηκε σε ένα κοινωνικά παρόμοιο, αλλά ακουστικά διαφορετικό περιβάλλον. Το ερώτημα ήταν: Θα ανέπτυσσαν τα ζώα αυτά τοπικές φωνητικές ιδιαιτερότητες διαφορετικές από τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνεί συνήθως το είδος τους; Μπορούν δηλαδή τα ζώα να αναπτύξουν τοπικές «προφορές» ή «διαλέκτους», όπως κάποιος από τα αφάντου θα πεί αλλιά  αντι για αγελάδα !

Πώς το περιβάλλον επηρεάζει τις φωνές των ζώων

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες βασίζονταν στην ιδέα ότι η επικοινωνία των ζώων εξαρτάται περισσότερο από τη γενετική τους και λιγότερο από το περιβάλλον τους. Ένας σκύλος, για παράδειγμα, δεν θα μάθει να νιαουρίζει απλώς επειδή μεγαλώνει ανάμεσα σε γάτες. Όμως, φαίνεται πως τα ζώα μπορούν να υιοθετήσουν πιο λεπτές φωνητικές αποχρώσεις που δεν είναι απαραίτητα «κληρονομικές».

Όπως επισημαίνει το BBC Science Focus, πολλές μελέτες έχουν καταγράψει ζώα που τροποποιούν την επικοινωνία τους ανάλογα με το περιβάλλον. Τα πουλιά chaffinch, για παράδειγμα, δεν τραγουδούν με τις ίδιες λεπτομέρειες όταν μεγαλώνουν σε απομόνωση σε σχέση με όταν μεγαλώνουν σε κοινωνικές ομάδες – αυτό τους δίνει μια τοπική «φωνή». Άλλα είδη πουλιών, όπως οι σπουργίτες white-crowned, αλλάζουν τα τραγούδια τους αναλόγως με το τι «παίζεται» στη γειτονιά: συνδυάζουν διαφορετικά στοιχεία τραγουδιών ανάλογα με το πού βρίσκονται.

Κάτι παρόμοιο έχει παρατηρηθεί και στις κατσίκες. Μια μελέτη του 2012 έδειξε ότι τα κατσικάκια τροποποιούν τις φωνές τους ώστε να ταιριάζουν με εκείνες των νέων κατσικών που μόλις γνώρισαν σε κοινωνικό περιβάλλον.

Δεν πρόκειται για προφορές όπως τις αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι – κανένα πουλί δεν θα αποκτήσει Αφαντενή προφορά  επειδή ο ιδιοκτήτης του μετακόμισε από τη Αθήνα στην Ρόδο . Όμως, αν ορίσουμε την προφορά ως έναν διακριτό τρόπο έκφρασης επηρεασμένο από την περιοχή, τότε ναι: τα ζώα έχουν προφορές.

Γιατί κάποια ζώα έχουν «προφορές»;

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι κάποια είδη χρησιμοποιούν αυτές τις τοπικές φωνητικές παραλλαγές για να ξεχωρίζουν τους «δικούς τους» από αγνώστους. Δεν είναι ότι πρέπει να φοβούνται ο ένας τον άλλο – αλλά ένας ήχος που δεν είναι οικείος μπορεί να σημαίνει κίνδυνο ή παρουσία θηρευτή. Η ικανότητα αναγνώρισης απειλών είναι κλειδί για την επιβίωση ενός είδους.

Όσο για εκείνους τους πρωτεύοντες που “αντάλλαξαν” οικογένειες; Συνήθως, οι ρέζους μακάκοι όταν παίζουν βγάζουν έναν σκληρό ήχο (gruff), ενώ οι Ιάπωνες μακάκοι προτιμούν έναν ήχο σαν κούρισμα (coo). Και τα δύο είδη μπορούν να παράγουν τους ίδιους ήχους, αλλά τους χρησιμοποιούν σε διαφορετικούς τόνου και χρώματα.

Το νέο περιβάλλον τους όμως δεν άλλαξε τις φωνητικές τους συμπεριφορές: οι πίθηκοι ρέζους εξακολούθησαν να γρυλίζουν, οι Ιάπωνες να σκούζουν. Με άλλα λόγια: αν βάλεις έναν πίθηκο μακάκο στα Αφάντου, δεν θα αρχίσει να λέει “βού στραβάρες΄

Μεγαλύτερο ερώτημα όμως είναι ποιος βρέθηκε να πληρώσει όλες αυτές τις έρευνες και γιατί !